گام هفتم

پیشتازان تقسیم کار چه کسانی بودند ؟

همزمان با افزایش حجم تولید ، مساله تقسیم کار مطرح شد تا کارها تخصصی‌تر شده و بتوان کارگران را به کارهای متفاوتی واداشت . عموما تصور می‌شود روشهای تقسیم کار  ، در قرن بیستم و با تئوریهای مدیریت علمی شکل گرفتند اما باید دانست که با شروع انقلاب صنعتی و تکاملش ، این‌گونه روشها نیز توسط بزرگانی چون آدام اسمیت به تدریج ابداع ‌گردیدند اما از آنجا که کمیت محصولات در سطح پایینی بود ، تاثیر این متدها نیز چشمگیر نبود .

کریستوفر پولهم ، مخترع سوئدی را می‌توان نخستین به‌کارگیرنده روشهای تقسیم کار به شمار آورد ؛ از جمله اقدامات وی ساخت ماشینهای سکه‌زنی برای جرج اول پادشاه بریتانیا بود . کریستوفر پولهم از طرفداران سرسخت استفاده از نیروی بخار بود ؛ او می‌کوشید تا در کلیه مراکز صنعتی نیروی بخار را جانشین نیروی انسانی کارگران سازند و خود در سال 1700 کارخانه‌ای برای ساخت ماشین‌آلات بخاری ساخت که با نیروی بخار کار می‌کرد .

اما کسی که برای اولین بار به اصل تقسیم کار در دنیای جدید تولید ، صورتی گسترده و نظام‌یافته داد ، هنری فورد صنعت‌پیشة آمریکایی بود . فورد نخستین اتوموبیل خود را در سال 1893 ساخت که دارای دو سیلندر بود و پس از آ‌نکه خودش آن را 1600 کیلومتر راند ، به بهای دویست دلار فروخت و متعاقبا در سال 1899 یک شرکت برای ساخت اتوموبیلی که خرج آن را خود تهیه کرده بود ، تاسیس نمود . نظر اصلی فورد ، ساخت نوعی اتوموبیل ارزان برای استفاده عموم بود و قصد داشت تا با بالابردن محصول کارخانه ، قیمت تمام‌شدة محصول نهایی ارزان گردد ؛ بدین‌منظور وی دستور داد به‌جای آنکه کارگران به‌سراغ قسمتهای مختلف اتوموبیل بروند و آنها را بر روی یکدیگر سوار کنند ، بر جای خود متوقف بمانند ؛ مطابق منظور فورد ، اجزای اساسی اتوموبیل که در انبارهای مخصوص گردآوری شده بودند ، در خطوط فرعی - که هر یک از آنها به سوار کردن یکی از واحدهای سازای اتوموبیل ( نظیر شاسی ، موتور و ... ) تخصیص داده شده بود - به راه می افتادند و جملگی این خطوط به خط اصلی سوار کردن اتوموبیل منتهی می‌شدند .

بعدها اصولی که فورد برای تولید کالا در حجم بالا به کار برده بود در سایر موسسات صنعتی نیز اعمال گردیدند . هنری فورد در عین حال طرحهایی برای سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها به مورد اجرا گذارد ، به‌نحوی که به عنوان نمونه در سال 1914 ، معادل سی میلیون دلار سهم از آن کارگران شد . داستان تقسیم کار در صنعت ، با مطالعات فردریک تیلور در باب مدیریت علمی شکل آکادمیک گرفت و یکی از ارکان زمینه‌ساز شکل‌گیری مهندسی صنایع در سالها بعد گردید .

در گام بعدی از نخستین پیشگامان مهندسی صنایع به معنای امروزین آن سخن خواهیم گفت . علاقه‌مند نیستید تا بدانید پروسه شکل گیری رشته مان را به چه کسانی مرهونیم ؟! ...

پایان گام هفتم