گام نهم

متفکران و نظریه‌پردازان عرصه صنعت در نیمه نخست قرن نوزدهم چه کسانی بودند ؟

جیمز وات ، نامی آشناست که بیشتر از او در درسهای فیزیک و مکانیک شنیده‌ایم ؛ اما جالب است بدانیم که وی در اوائل قرن نوزدهم نظریاتی ارزشمند در باب روشهای استاندارد عملیاتی ، متدهای کار ، طرح ریزی ، دستمزد ، زمانهای استاندارد ، اطلاعات استاندارد ، بیمه کارکنان و موارد کاربرد بازرسی و حسابداری بیان نموده ‌است . لیستی طویل و موضوعاتی پراهمیت هستند ، چنین فکر نمی‌کنید ؟!

رابرت اون ، نظریه‌پرداز دیگری بود که احتیاج به استفاده و کاربری عملیات کارگزینی را صراحتا بیان نمود و مسئولیت آموزش کارگران را بر عهده مدیریت نهاد ؛ وی همچنین برای کارگران ، خانه و امکانات معیشتی مناسب در‌نظر گرفت .

جیمز میل ، در دهه 1820 حرکات انسانی را تجزیه ، تحلیل و تلفیق نمود .

چارلز بیچ متفکر دیگری بود که در دهه 1830 روشهای علمی انجام کار را مورد تایید قرار‌داد ؛ تشریح مختصات شغل را تاکید نمود و در موضوعاتی چون تقسیم کار ، مطالعه حرکت ، زمان حسابداری قیمت تمام‌شده و نیز عوامل موثر بر کارایی کارکنان ، نظریاتی ارزشمند بیان نمود .

جیمز استوارت میل ، این بار در دهه 1850 ، مباحثی در باب حوزه نظارت ، وحدت فرماندهی ، نظارت کاری و اداری ، تقسیم کار و نیز حقوق و دستمزد ارائه نمود .

هنری یور ، در همان زمان ( دهه 1850 ) درمورد اصول سازمان ، ارتباطات و اطلاعات مورد استفاده در سازمان نظریاتی ارائه داد .

در گام دهم ، پیشگامان نیمه دوم قرن نوزدهم را به بررسی خواهیم نشست ...

پایان گام نهم

گام هشتم

نخستین پیشگامان شکل‌گیری مهندسی صنایع چه کسانی بوده‌اند ؟

با ظهور انقلاب صنعتی و پیشرفت چشمگیر دانش تکنولوژیکی بشر در قیاس با گذشته ، به تدریج مفاهیم نوینی در باب مدیریت و صنعت گشوده شد ؛ اگر چه در آن زمان هنوز مهندسی صنایع به زبان امروزین آن وجود نداشت اما ارائه‌دهندگان این نظریات را آغازین پژوهشگران علم مهندسی صنایع به شمار می‌آوریم . بی‌تردید پروسه تکامل مهندسی صنایع تا مرز کنونی آن مرهون تمامی این تلاشها و تفکرات است . با هم به معرفی بزرگان اندیشه در قرون پیشین می‌پردازیم ؛ این روند را با متفکرین قرن هجدهم آغاز می‌نماییم :

آدام اسمیت ، بی‌تردید نامی آشنا در عرصه علم و دانش بشریست . وی در دورانی مقارن با انقلاب صنعتی ( نیمه دوم قرن هجدهم ) فوائد تخصصی کردن کارها برای کارگران کارخانه را مورد توجه قرار‌داده و درباره مفاهیم نظارت و محاسبات بازده سرمایه ، نظریاتی ارزشمند ارائه نمود . آدام اسمیت که از وی به عنوان مبتکر تقسیم کار یاد می‌شود یکی از پیشگامان ارزشمند پیشرفت دانش و آگاهی بوده‌ است .

توماس جفرسون نیز در اواخر قرن هجدهم در طی تحقیقات خود ، توجه متخصصین را به قسمتهای قابل تعویض سازمان جلب نمود .

الی ویتنی نیز نظریه‌پرداز دیگری بود که در سالهای پایانی دهه 1790 میلادی نظریاتی ارزشمند در ارتباط با کنترل‌کیفیت ، مدیریت و نیز حسابداری قیمت تمام شده ارائه نمود .

باید اذعان نمود که بی‌شک این سه تن تنها نمونه‌ای هستند از تمامی آنانی که آشکارا و نهان برای روند صعودی دانش مهندسی و بویژه مهندسی صنایع در قرن هجدهم کوشیده‌اند و نتیجه این تلاشها امروزه در اختیار ما قرار گرفته ‌است ؛ برماست که راه آنان را در جهت نیل به تکامل حقیقی و همه جانبه انسانی ادامه دهیم .

در گام آتی با هم بزرگان تفکر صنعتی در قرن نوزدهم را خواهیم شناخت ...

پایان گام هشتم

گام هفتم

پیشتازان تقسیم کار چه کسانی بودند ؟

همزمان با افزایش حجم تولید ، مساله تقسیم کار مطرح شد تا کارها تخصصی‌تر شده و بتوان کارگران را به کارهای متفاوتی واداشت . عموما تصور می‌شود روشهای تقسیم کار  ، در قرن بیستم و با تئوریهای مدیریت علمی شکل گرفتند اما باید دانست که با شروع انقلاب صنعتی و تکاملش ، این‌گونه روشها نیز توسط بزرگانی چون آدام اسمیت به تدریج ابداع ‌گردیدند اما از آنجا که کمیت محصولات در سطح پایینی بود ، تاثیر این متدها نیز چشمگیر نبود .

کریستوفر پولهم ، مخترع سوئدی را می‌توان نخستین به‌کارگیرنده روشهای تقسیم کار به شمار آورد ؛ از جمله اقدامات وی ساخت ماشینهای سکه‌زنی برای جرج اول پادشاه بریتانیا بود . کریستوفر پولهم از طرفداران سرسخت استفاده از نیروی بخار بود ؛ او می‌کوشید تا در کلیه مراکز صنعتی نیروی بخار را جانشین نیروی انسانی کارگران سازند و خود در سال 1700 کارخانه‌ای برای ساخت ماشین‌آلات بخاری ساخت که با نیروی بخار کار می‌کرد .

اما کسی که برای اولین بار به اصل تقسیم کار در دنیای جدید تولید ، صورتی گسترده و نظام‌یافته داد ، هنری فورد صنعت‌پیشة آمریکایی بود . فورد نخستین اتوموبیل خود را در سال 1893 ساخت که دارای دو سیلندر بود و پس از آ‌نکه خودش آن را 1600 کیلومتر راند ، به بهای دویست دلار فروخت و متعاقبا در سال 1899 یک شرکت برای ساخت اتوموبیلی که خرج آن را خود تهیه کرده بود ، تاسیس نمود . نظر اصلی فورد ، ساخت نوعی اتوموبیل ارزان برای استفاده عموم بود و قصد داشت تا با بالابردن محصول کارخانه ، قیمت تمام‌شدة محصول نهایی ارزان گردد ؛ بدین‌منظور وی دستور داد به‌جای آنکه کارگران به‌سراغ قسمتهای مختلف اتوموبیل بروند و آنها را بر روی یکدیگر سوار کنند ، بر جای خود متوقف بمانند ؛ مطابق منظور فورد ، اجزای اساسی اتوموبیل که در انبارهای مخصوص گردآوری شده بودند ، در خطوط فرعی - که هر یک از آنها به سوار کردن یکی از واحدهای سازای اتوموبیل ( نظیر شاسی ، موتور و ... ) تخصیص داده شده بود - به راه می افتادند و جملگی این خطوط به خط اصلی سوار کردن اتوموبیل منتهی می‌شدند .

بعدها اصولی که فورد برای تولید کالا در حجم بالا به کار برده بود در سایر موسسات صنعتی نیز اعمال گردیدند . هنری فورد در عین حال طرحهایی برای سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها به مورد اجرا گذارد ، به‌نحوی که به عنوان نمونه در سال 1914 ، معادل سی میلیون دلار سهم از آن کارگران شد . داستان تقسیم کار در صنعت ، با مطالعات فردریک تیلور در باب مدیریت علمی شکل آکادمیک گرفت و یکی از ارکان زمینه‌ساز شکل‌گیری مهندسی صنایع در سالها بعد گردید .

در گام بعدی از نخستین پیشگامان مهندسی صنایع به معنای امروزین آن سخن خواهیم گفت . علاقه‌مند نیستید تا بدانید پروسه شکل گیری رشته مان را به چه کسانی مرهونیم ؟! ...

پایان گام هفتم